Postbiyotikler Nedir? Kapsamlı Bir Genel Bakış

Prebiyotikler ve probiyotikler, bağırsak sağlığını iyileştirmek için büyük ilgi görmüştür. Son zamanlarda, postbiyotikler de sağlığınızı iyileştirebilecek başka bir faydalı bileşik grubu olarak ortaya çıkmıştır.

Postbiyotiklerin, bağırsak sağlığı, bağışıklık sistemi ve genel sağlık üzerinde birçok fayda sağladığı düşünülmektedir.

Tanımlar kafa karıştırıcı olabileceğinden, işte her bir türün kısa bir özeti:

Probiyotikler, bağırsaklarınızda yaşayan ve lifleri sağlığınız için faydalı bileşiklere dönüştürerek sağlığınızı destekleyen sağlıklı veya “dost” bakterilerdir.¹
Prebiyotikler, bağırsaklarınızdaki faydalı bakterileri besleyen, çoğunlukla liflerden oluşan bir besin grubudur.²
Postbiyotikler, probiyotik bakterilerin prebiyotikleri (lif) tüketirken ürettikleri biyoaktif bileşiklerdir.

Bu makale, size postbiyotikler hakkında kapsamlı bir genel bakış sunmaktadır.

Postbiyotikler Nedir?

Postbiyotikler, bağırsaklarınızdaki sağlıklı bakteriler (probiyotik bakteriler) lif gibi prebiyotik gıdalarla beslendiğinde oluşan biyoaktif bileşiklerdir.³

Bu biyoaktif bileşikler, probiyotik bakterilerin atık ürünleri olarak kabul edilse de, vücudunuz için çeşitli sağlık faydaları sunar.

Çünkü prebiyotikler ve probiyotiklerle ilişkili birçok sağlık faydası, aslında postbiyotiklerin üretiminden kaynaklanır.

Farklı türde postbiyotikler vardır: ³

Kısa zincirli yağ asitleri
Lipopolisakkaritler
Ekzopolisakkaritler
Enzimler
Hücre duvarı parçaları
Bakteriyel lizatlar (bakteriyel bileşenlerden yapılan karışım)
Hücreden arındırılmış süpernatantlar (bakteri ve mayalar tarafından üretilen bileşiklerin karışımı)
Vitaminler ve amino asitler gibi çeşitli metabolitler

Postbiyotik takviyeler, prebiyotikler ve probiyotiklere kıyasla nispeten yenidir ve bu nedenle yaygın olarak bulunmazlar.

Ancak, bazı sağlık gıda mağazalarından veya çevrimiçi olarak satın alınabilirler. Alternatif olarak, prebiyotik ve probiyotik açısından zengin gıdalar tüketerek vücudunuzdaki postbiyotik miktarını artırabilirsiniz, çünkü postbiyotikler bunların son ürünleridir.

Özet: Postbiyotikler, bağırsaklarınızdaki sağlıklı bakterilerin lifi fermente etmesiyle oluşan biyoaktif bileşiklerdir. Çeşitli postbiyotik türleri vardır ve probiyotiklerle benzer sağlık faydaları sunarlar.

Sindirim Semptomlarını Azaltmaya Yardımcı Olabilir
İnflamatuar bağırsak hastalığı (IBD), ABD'de 1 milyondan fazla kişiyi etkiler.

Araştırmalar, kısa zincirli yağ asitleri gibi postbiyotiklerin, hafif ila orta şiddette ülseratif kolit veya Crohn hastalığı (IBD'nin iki türü) olan kişilerde semptomları iyileştirebileceğini göstermektedir.

IBD'li kişiler, bağırsaklarında bütirat gibi kısa zincirli yağ asitlerini daha az üretir. Bütirat, sindirim sistemindeki bağışıklık ve inflamasyonu düzenlemede önemli bir rol oynar. Örneğin, bütirat, inflamasyonu azaltmaya yardımcı olan bağışıklık hücrelerini aktive eder.6

Küçük bir çalışmada, hafif ila orta şiddette Crohn hastalığı olan 13 kişi, 8 hafta boyunca günlük 4 gram bütirat aldı. Katılımcıların %53'ünde klinik iyileşme ve remisyon görüldü.⁷

Daha eski çalışmalar, bütirat gibi kısa zincirli yağ asitlerinin ülseratif kolit semptomlarını iyileştirebileceğini öne sürmektedir.^8-11

İshalin Önlenmesi ve Tedavisine Yardımcı Olabilir
Araştırmalar, postbiyotiklerin ishalin önlenmesi ve tedavisine yardımcı olabileceğini göstermektedir.

7 çalışmanın bir incelemesi, 1.740 çocukta postbiyotik takviyesinin ishal süresini anlamlı derecede azalttığını ve plasebo tedavilerden daha etkili olduğunu buldu.¹²

23 çalışmanın bir incelemesi, 3.938 çocukta postbiyotik takviyesinin antibiyotikle ilişkili ishalin önlenmesinde plasebodan çok daha etkili olduğunu buldu.¹³

2003 yılına ait küçük bir çalışmada, kronik ishal şikayeti olan 137 yetişkin, 4 hafta boyunca ya postbiyotik takviyesi ya da probiyotik takviyesi ile tedavi edildi. Çalışma sonunda, postbiyotik takviyesinin ishal tedavisinde probiyotiğe göre daha etkili olduğu gösterildi.¹⁴

4 haftalık bir çalışmada, irritabl bağırsak sendromu (IBS) olan 297 yetişkinde postbiyotik takviyesi, bağırsak hareket sıklığını, şişkinliği ve ağrıyı azalttı ve yaşam kalitesini artırdı.¹⁵

Diğer Potansiyel Faydalar

Postbiyotikler, birkaç yeni sağlık faydasıyla ilişkilendirilmiştir. Ancak bu etkilerin tam olarak anlaşılması için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır:

Alerjilere yardımcı olabilir. Atopik dermatiti (egzama) olan 34 yetişkin üzerinde yapılan bir çalışmada, 8-12 hafta boyunca postbiyotik takviyesi almanın durumun şiddetini önemli ölçüde azalttığı bulundu. Plasebo grubunda ise iyileşme gözlenmedi.¹⁶

Kilo kaybını destekleyebilir. Bazı çalışmalar, kısa zincirli yağ asitleri gibi postbiyotiklerin açlık sinyallerini baskılayarak kilo kaybına yardımcı olabileceğini göstermektedir.^17-19

Kalp hastalığı riskini azaltabilir. Hayvan çalışmalarında bütirat, kan basıncını düşürmeye ve kolesterol üretiminde rol oynayan genleri baskılamaya yardımcı olduğu görülmüştür.^20-21

Kan şekeri seviyelerini yönetmeye yardımcı olabilir. Araştırmalar, bütiratın kan şekeri seviyelerini düzenlemeye yardımcı olabileceğini göstermektedir.^22-23

Anti-tümör özelliklere sahip olabilir. Bazı tüp ve hayvan çalışmaları, postbiyotiklerin kolon ve mide kanseri hücrelerinin büyümesini ve yayılmasını baskılayabileceğini göstermektedir.^24-26

Probiyotiklerden daha iyi tolere edilebilir. Probiyotikler faydalı bakterilerin sayısını artırır. Ancak, bazı kişiler probiyotikleri iyi tolere edemez. Bu durumda postbiyotikler daha uygun bir alternatif olabilir.²⁷

Özet: Postbiyotikler, bağışıklık sistemini destekleme, ishalin önlenmesi ve tedavisi, irritabl bağırsak hastalığı belirtilerini azaltma, bazı alerjilerin şiddetini hafifletme, kilo kaybına yardımcı olma gibi çeşitli sağlık faydalarıyla ilişkilendirilmiştir.

Potansiyel Dezavantajlar ve Güvenlik

Genel olarak, postbiyotikler sağlıklı bireylerde güvenli ve iyi tolere edilir.

Eğer postbiyotik üretimini artırmak için probiyotik takviyesi alıyorsanız, gaz, şişkinlik ve hafif mide rahatsızlığı gibi sindirimle ilgili yan etkiler yaşayabilirsiniz. Bu semptomlar genellikle vücut alıştığında kaybolur.²⁸

Ancak, bazı gruplar probiyotik açısından zengin gıdalar tüketerek postbiyotik seviyelerini artırmaktan kaçınmalıdır:

Yakın zamanda ameliyat geçirenler
Yapısal kalp bozuklukları olanlar
Sindirim sistemi bozukluğu olanlar
Hamile bireyler
Çocuklar²⁹

Herhangi bir diyet takviyesi almadan önce, özellikle altta yatan bir sağlık sorununuz varsa veya ilaç kullanıyorsanız, bir sağlık uzmanına danışmanız önemlidir.

Özet: Genel olarak, postbiyotikler güvenli ve iyi tolere edilir. Ancak, bazı gruplar sağlık risklerinden dolayı probiyotik gıdalar tüketerek postbiyotik üretimlerini artırmaktan kaçınmayı tercih edebilir.

Diyetinize Postbiyotik Nasıl Eklenir

Postbiyotikler, prebiyotikler ve probiyotikler kadar yaygın bulunmaz.

Ancak, bazı sağlık gıda mağazalarından ve çevrimiçi olarak satın alınabilir. Bazen "postbiyotik" etiketi yerine, sodyum bütirat, kalsiyum bütirat veya kurutulmuş maya fermentatı gibi başka bir isimle etiketlenmiş olabilir.

Postbiyotikler, bağırsaklarınızdaki sağlıklı bakterilerin fermantasyonuyla üretildiği için, prebiyotik ve probiyotik açısından zengin gıdalar tüketerek postbiyotik üretiminizi doğal olarak artırabilirsiniz.

Prebiyotik ve probiyotik gıdaları artırarak daha fazla postbiyotik oluşturmak, aynı zamanda prebiyotik ve probiyotiklerle ilişkili ek sağlık faydalarını da sağlar.

Prebiyotik Kaynakları

Prebiyotikler genellikle tam tahıllar ve sebzeler gibi yüksek lifli gıdalarda bulunur. Aşağıdaki gıdalar iyi prebiyotik kaynaklarıdır:

Hindiba kökü
Sarımsak
Soğan
Pırasa
Kuşkonmaz
Arpa
Yulaf
Keten tohumu
Deniz yosunu

Probiyotik Kaynakları

Probiyotikler genellikle fermente gıdalar ve içeceklerde bulunur:

Canlı kültürler içeren yoğurt
Kefir
Lahana turşusu
Kimchi
Miso
Tempeh
Kombu çayı (Kombucha)

Özet: Postbiyotik takviyeleri yaygın olmasa da, bazı sağlık gıda mağazalarında ve çevrimiçi olarak bulunabilir. Farklı bir isim altında listelenmiş olabilirler. Prebiyotik ve probiyotik açısından zengin gıdalar tüketerek postbiyotik üretiminizi doğal olarak artırabilirsiniz.

Sonuç

Postbiyotikler, bağırsaklarınızdaki dost bakterilerin (probiyotik bakteriler) lifleri (prebiyotikler) sindirip parçalamasıyla üretilen biyoaktif bileşiklerdir.

Teknik olarak "atık ürünler" olarak kabul edilseler de, probiyotiklere benzer şekilde çeşitli sağlık faydaları sunarlar.

Postbiyotikler bağışıklık sisteminizi destekleyebilir, ishali önlemeye veya tedavi etmeye yardımcı olabilir, irritabl bağırsak hastalığı semptomlarını azaltabilir ve bazı alerjilerin şiddetini hafifletebilir.

Postbiyotikler genellikle güvenli ve iyi tolere edilir. Bazı sağlık gıda mağazalarından ve çevrimiçi olarak satın alınabilirler. Alternatif olarak, prebiyotik ve probiyotik açısından zengin gıdalar tüketerek vücudunuzdaki postbiyotik üretimini artırabilirsiniz.

Referanslar:
1) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24959545/
2) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30857316/
3) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32717965/
4) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20796295/
5) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22947249
6) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30277149/
7) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16225487/
8) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10795763/
9) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8943981/
10) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1612357/
11) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9145448/
12) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32024037/
13) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26695080/
14) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14964345/
15) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22179215/
16) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21269308/
17) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29702431/
18) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25971927/
19) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25497601/
20) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29507058/
21) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18642346/
22) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24833634/
23) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26708682/
24) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22442660/
25) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33747846/
26) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32410512/
27) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31547172/
28) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20208051/
29) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25922398/